De Roestbak

Voor alle duidelijkheid: met De Roestbak bedoelen we niet de huidige, gave KoffieKar, zie de titelfoto hierboven.

De Roestbak - zie het groene monster hiernaast - komt voort uit één van de vele ideeën voor uitbreiding van de KoffieKar. Toegegeven: geen erg vriendelijke naam voor een fietskar, maar wel een zeer toepasselijke voor dit exemplaar. Tenminste bij aanvang van het herstelproject. Lees ende huiver.

Eindhoven

Dit model fietsaanhanger (de KoffieKar en de Roestbak) werd in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw in Eindhoven gebouwd, door de firma Freewheel. Het zijn oerdegelijke karretjes met een stalen buisframe en een bak van watervast multiplex. De wielen zijn met een steekas aan het frame bevestigd. De aanhanger mag officieel tot 80 kg worden belast, maar de bouwer had er persoonlijk eens 200 kg mee vervoerd ... over degelijkheid gesproken.

Sinds ruim een jaar werd er door ons op de marktplaatsen van het internet gespeurd naar een tweede, zelfde Freewheel-model fietsaanhanger als de KoffieKar, uiteraard een gebruikte; het bedrijf in Eindhoven bestaat al lang niet meer. Maar al rijden er in de vriendenkring nog meerdere exemplaren rond, het model wordt zelden te koop aangeboden: niemand wil ze namelijk kwijt...

Groningen

Opeens wordt er eentje in Groningen aangeboden, in 'gebruikte' staat. Ter plekke blijkt die omschrijving een eufemisme voor ... roestbak dus. Toch maar meegenomen naar Arnhem, met korting.

Er is ook goed nieuws: de houten bak is nergens rot, het buisframe -onder de roest en verfresten- nog erg solide, de koppeling beweegt soepel, en zelfs beide buitenbanden zijn nog in redelijke staat. Er zit bovendien een deksel op, en twee originele spatborden.

Plussen en Minnen

De minpunten spreken voor zich: roest all over the place (frame, hoekprofielen, bakbeugels, spatborden, dekselsluiting, standaard). Het ergst zijn de wielen er aan toe: de velgen bestaan uit zoveel Fe₂O₃ dat 'ijzer met handen breken' hier geen uitdaging vormt.
De fietskar heeft ooit als vervoermiddel op vakanties gediend en daarna vele jaren buiten gestaan. Onder een zeiltje, zo gaat het verhaal... Nog een minpunt: de trekhaak was al lang zoek/kwijt.

Een laatste impressie, vóór we aan de slag gaan:

Herstelplan

In grote lijnen komen de volgende klussen op de lijst:

• Het frame.
  Dat moet zo goed als zeker tot op het staal geschuurd (zandstralen is vast nog beter en veel sneller, maar niet zelf te doen). Er komt eerst een roestwerende primer, dan grondverf en twee laklagen. Bij de keuze voor zwart volstaan twee behandelingen met Hammerite of een hamerslagverf. Een frame in cremekleur of gebroken wit heeft wel meer charme...
• De bak.
  Deze is nu behandeld met een impregnerende, groene beits. Verdere bescherming van het multiplex is eigenlijk niet nodig; alleen een goede schoonmaak. Maar de kleur ... Misschien staat het wel leuk bij een witachtig frame?
• De wielen.
  Hier is de beslissing al genomen: beide wielen gaan weg. Getwijfeld wordt nog tussen tweedewiels opvolgers, of helemaal nieuwe. Het verschil in kostprijs is groot: misschien twee tientjes voor gebruikte exemplaren, liefst honderd euri voor nieuw en compleet RVS (velgen en spaken).
• Het ijzerwerk.
  Ook hier staat vast: vervanging van alle bouten (slot-/vleugel-), moeren en ringen door RVS-exemplaren. Bij de KoffieKar is dat in 2019 gebeurd - en het bevalt uitstekend.
  De beugels en houders zijn van (aangetast) verzinkt staal. Ze krijgen dezelfde behandeling en kleur als het frame, net zo als de hoekprofielen.
• De verlichting
  De huidige reflector kan er zó weer op. Maar een actieve verlichting maakt de kar ook in het donker wegwaardig.
• De spatborden
  Ze zijn van staal, en met enige moeite te herstellen. Staan ook leuk op een fietskar. Maar de optie van twee planken - zoals bij de huidige KoffieKar - biedt meer praktische voordelen:
  je kunt bredere spullen vervoeren (pallets, campeertafel), er kan verlichting op/aan/in/onder, er is plaats voor zonnepaneeltjes, en vooral: kinderhandjes zijn veilig.

Ontmanteling

Half december 2021 begint de ontmanteling van de Roestbak. Benieuwd wat we allemaal zullen tegenkomen. Om de staat van alle onderdelen te bekijken wordt eerst de bak uit het frame gehaald.

Vervolgens wordt de bak van alle onderdelen en uitsteeksels gestript, en dat zijn er heel wat. Op de foto pronkt de kale bak in al haar groenheid. Inderdaad blijkt het houtwerk nog in goede staat. Alleen hebben de verwijderde accessoires nogal wat schroef- en boutgaten achtergelaten: pesto gatenkaas.

Losgehaald zijn de vier hoekprofielen, de standaard, de reflector, de vier ophangbeugels, het deksel, de borghaak voor het deksel, en de spatborden.

Veruit de meeste tijd kostte het doorzagen en/of wegslijpen van aangetaste bouten: zeker tweederde van alle moeren waren dermate vastgeroest dat de slijptol in actie moest komen. Nog een kleine tegenvaller: ook één van de hoekprofielen moet worden vervangen.

Wielen

Twee slechte wielen vervangen, hoe moeilijk kan het zijn?

Het meest aangetaste wiel gaat als eerste van het frame af. Al gauw blijkt dat de wielnaaf niet symmetrisch gebouwd is; de twee lagerbussen zijn verschillend. De 'buitenste' lagermoer plus borgmoer mogen niet uitsteken (evenmin als de as) en zitten dus compleet verborgen in de naaf. Daarmee blijken beide wielen opeens helemáál niet gewoon/simpel/standaard.

Een lange zoektocht op het www heeft voorlopig tot resultaat: er is geen wiel met deze naaf (meer) te vinden... Misschien levert een bezoek aan enkele ervaren fietsenmakers iets op. Anders dreigt namelijk de volgende optie.

Omdat beide naven er nog goed uitzien, kun je ook zelf een wiel eromheen spaken. Ruim 45 jaar geleden voor het laatst gedaan ... met succes, dat dan weer wel. Alvast gaan zoeken naar een RVS-velg maat 37-540, geschikt voor een 24 inch wiel, alsmede naar 36 RVS-spaken plus nippels. Gelukkig is er veel over het vlechten van spaken te vinden, met uitleg van alle afmetingen en getallen.

Vrijdag 17 december 2021 naar de dichtstbijzijnde fietsenmaker voor advies: 'wegens omstandig heden gesloten'. Zaterdag 18 december: vanavond gaat een nieuwe lockdown in, minimaal tot 14 januari 2022. Shift happens.

Op 6 januari 2022 is er contact met een grote fietsverkoper in de regio. Hun werkplaats denkt graag mee. Met het frame en een wiel op de goede fietskar naar Driel getogen.

Op 14 januari 2022 nog eens naar Driel gefietst. Daar heeft men één RVS-velg in de juiste maat kunnen achterhalen. Helaas is deze optie niet bruikbaar; beide velgen zijn rot. Er zijn wel aluminium velgen beschikbaar, in een moderne 24 inch versie; daardoor worden de wielen iets kleiner, ca. 2 à 3 cm in diameter. Ook moeten er dan nieuwe banden op, maar daar hadden we ons al mee verzoend; de oude zijn erg bros.

Op 18 januari 2022 komt er een (prijs-) voorstel, met twee alu-velgen, 72 gegalvaniseerde spaken en spaaknippels, binnen- en buitenbanden. We gaan accoord. Levertijd ... ?

Op 26 januari 2022, veel eerder dan verwacht, kan het hele pakket worden opgehaald in Driel. Uiteraard per fietskar. Binnen- en buitenbanden, linten, velgen, spaken, nippels. Shiny bits. Feest.

27 januari 2022, het eerste wiel is probleemloos ontspaakt; zelfs alle spaken zijn nog heel. Vervolgens wordt de naaf aangepakt. Je kunt er nu goed bij om diverse roestplekjes weg te vijlen, deels tot onder het laagje chroom.

In de zomer van 2022 zijn de twee naven goed schoongemaakt en twee keer in de zwarte, roestwerende, primer gezet. Dat ziet er dermate mooi uit dat we er niets meer aan doen. A je to!

In het voorjaar van 2023 is het eerste wiel gevlochten. Heeft allemaal veel langer geduurd dan gepland, vooral dankzij (te) veel goedbedoelde doch matig onderbouwde adviezen van wannabe deskundologen. Uiteindelijk het gezonde verstand gevolgd. Met resultaat. Gelukkig zijn er nog andere klussen aan de Roestbak in overvloed.

In december 2023 wordt dan het tweede wiel gevlochten, zonder vloek noch zucht. Een eitje, met het goede voorbeeld bij de hand. De spaken van beide wielen krijgen alvast een lichte voorspanning, om het kromtrekken van de velgen te voorkomen. Wanneer ze straks op de assen van het frame zitten, volgt de finetuning.

Eind februari 2024 gaan de twee gespaakte wielen op de assen, in vers vet voor de kogellagers, met één nieuw kogeltje. Velglinten, binnenbanden en buitenbanden worden gemonteerd, en de banden opgepompt. Verrassing: alles past!

Frame

De klus aan het frame is duidelijk: er moet tot op het staal geschuurd. Zandstralen gaat veel sneller, maar met geduldig dremelen kom je er ook. We beginnen met de onderste (draag-)buis; die is het meest aangetast door de roest. Een impressie van de eerste centimeters:

Vanwege de slechte staat was dit eerste stuk spannend: hoe diep zit de roest, moeten er misschien stukken buis worden weggezaagd en nieuwe ingelast? Gelukkig was de inschatting in Groningen juist: onder de roest en verfresten is het staal allemaal sound and solid !

De stand van 15 feb.'22: het frame is helemaal kaalgeschuurd. Ook de dissel met handvatten blinkt ons nu roestvrij tegemoet.

Na het schuren komt eerst een laag Hammerite; dat is een zwarte en roestwerende grondverf. Er volgen twee laklagen, waarschijnlijk in cremekleur of gebroken wit. Of misschien toch zwart?

En de laatste stand, begin februari 2024:
het frame - en alle metalen delen van de bak, de trims - is helemaal wit gelakt. Klaar voor de montage. Pfhhh...

Bak

De bak van de fietskar is ontdaan van alle afschroefbare onderdelen. Tijd om alvast na te denken over een verbetering, o.a. over de nieuwe kleur(en). In principe zijn er drie opties voor de bak: niets meer aan doen, of opnieuw beitsen, of lakken.

Natuurlijk kost 'nietsdoen' de minste moeite. Maar als er diverse (schroef-)gaten moeten opgevuld en kleine beschadigingen hersteld, dan gaat de bak er belabberd uitzien. Opnieuw -dekkend- beitsen betekent ongetwijfeld een grote verbetering voor het uiterlijk. Nadeel is wel dat er niet veel van de huidige kleur kan worden afgeweken.

Lakken in een kleur naar keuze is de favoriete optie. Dan is immers elke kleur beschikbaar, passend ook bij het frame. Het is echter nog niet duidelijk of lakken, over bestaande beits heen, ook verantwoord is. Wordt nog onderzocht.

In december 2023 wordt de bak lichtjes geschuurd en worden alle overbodige gaten gevuld met houtplamuur. Er is besloten om de bijbehorende deksel weg te laten, evenals de twee metalen spatborden. Vervolgens gaat de hele bak in de witte grondverf, binnen- en buitenkant. De bodem blijft (onzichtbaar) groen gebeitst. Binnenkort volgen twee aflaklagen, waarvan de kleur nog steeds niet 100 % duidelijk is ...

De knoop is doorgehakt: de bak wordt ... blauw! Om precies te zijn: ocean blue. Dezelfde kleur als van alle belettering, het logo, de onderzetters. Staat prachtig bij het witte frame en alle trims. Begin februari 2024: alle schilderwerk is klaar!

Spatborden

Ook aan de spatborden is veel aandacht besteed. De originele halfronde, verroeste spatborden zijn verdwenen. In plaats daarvan zijn er strakke houten planken vervaardigd en gelakt, mooi sluitend om de framebuis. Onder de spatborden zijn ook de twee achterlichten bevestigd.

Resultaat